Μπορεί ένας εργαζόμενος να δουλεύει, αλλά στο τέλος του μήνα να μη γνωρίζει το ποσό που θα μπει στην τσέπη του; Αν το ερώτημα σας φαίνεται λογικό, άλλο τόσο παράλογη είναι η απάντηση. Σήμερα υπάρχουν χιλιάδες εργαζόμενοι που δεν γνωρίζουν την απάντηση στο παραπάνω ερώτημα και που στο τέλος του μήνα είναι πιθανότερο να πιάσουν το Τζόκερ παρά να υπολογίσουν το ακριβές πόσο με το οποίο θα πληρωθούν. Άτομα που κάνουν διανομές (delivery), εργαζόμενοι σε call centers και μια σειρά ακόμα ειδικοτήτων δεν αντιμετωπίζουν απλώς την πίεση του χρόνου και το άγχος των tips ή των bonus –η ορολογία αλλάζει ανάλογα με την εταιρία και τον κλάδο στον οποίο εργάζονται–, αλλά δεν ξέρουν πόσα χρήματα θα αποταμιεύσουν, αφού ο μισθός τους μεταβάλλεται, όχι όμως επειδή δεν δουλεύουν.

Η απελευθέρωση της εργασίας που επιχειρείται τα τελευταία χρόνια μέσα από διάφορες πρακτικές και που σε ένα μεγάλο ποσοστό έχει υλοποιηθεί έχει μετατρέψει την πραγματικότητα σε εφιάλτη. Η ευελιξία που καλούνται να έχουν οι εργαζόμενοι δεν αφορά μόνο στα προσόντα που οφείλουν να έχουν ή στο πόσο γρήγορα και εύκολα μπορούν να προσαρμοστούν σε διαφορετικές ομάδες και projects, αλλά πρωτίστως στις μηνιαίες απολαβές τους, καθώς άλλες φορές αυτές θα παίρνουν την ανηφόρα και άλλες φορές θα κατρακυλούν στα Τάρταρα.

Για την ιστορία αξίζει να αναφέρουμε ότι η ευελιξία, η οποία αποτελεί αγαπημένη λέξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης όταν η εργασία μπαίνει στο τραπέζι, έγινε εντονότερη στη χώρα μας με σκοπό να αποτελέσει το φάρμακο στην ανεργία. Έχοντας όμως περάσει σχεδόν μία δεκαετία κρίσης, μπορούμε πλέον να εξαγάγουμε ασφαλή συμπεράσματα και να πούμε ότι το φάρμακο αποδείχτηκε φενάκη. Η ανεργία, αν και μειώθηκε αρκετά, παραμένει κοντά στο 19%, ποσοστό αρκετά υψηλό για μια χώρα που θέλει να λέει ότι ανήκει στον πολιτισμένο δυτικό κόσμο.

Οι νεοφιλελεύθερες προτάσεις που υλοποιήθηκαν και οι οποίες έβλεπαν στο πρόσωπο των απανταχού εργαζομένων ένα βαρίδι για την οικονομία, είτε γιατί αυτοί απολάμβαναν υπέρογκους μισθούς είτε γιατί δεν παρήγαν είτε γιατί οι… καστανάδες και οι κουλουρτζήδες δεν έκοβαν αποδείξεις, αποδείχτηκαν λανθασμένες και εκτός πραγματικότητας.

Από σήμερα θα είσαι μέλος της ομάδας και όχι ένας απλός εργαζόμενος

Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια συστηματική προσπάθεια από τις εταιρίες, ιδιαίτερα τις πολυεθνικές, να πείσουν τους εργαζομένους ότι δεν είναι απλώς γρανάζια μέσα στην επιχείρηση, αλλά κάτι παραπάνω. Προσπαθούν να τους πείσουν ότι αποτελούν μέλη μιας ομάδας που δημιουργεί διεθνή αντίκτυπο και μπορεί να αλλάξει τον ρου της ιστορίας. Πρακτικά τους παρουσιάζουν ως σύγχρονους ιεραποστόλους που τους επέλεξαν μέσα από εκατοντάδες βιογραφικά γιατί στο πρόσωπό τους είδαν τα άτομα που η εταιρία χρειάζεται και, αφού ψηθούν μερικά χρόνια σε κατώτερες θέσεις, στη συνέχεια θα ανελιχθούν στην εταιρική ιεραρχία και θα έχουν όλο το μέλλον μπροστά τους.

Με αυτή την ιστορία ξεκινούν να εκπαιδεύονται δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι σε εταιρίες με τηλεφωνικά κέντρα, όμως η πραγματικότητα απέχει παρασάγγας. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εργαζόμενοι στα call centers, που στην πλειονότητά τους είναι τετράωροι ή εξάωροι και πληρώνονται με τον υποκατώτατο μισθό, πηγαίνουν και έρχονται στον χώρο εργασίας τους με το άγχος του bonus και του αν θα καταφέρουν να πιάσουν τους στόχους, που ως επί το πλείστον είναι απογειωμένοι στον Θεό.

Οι περισσότερες εταιρίες, αναγνωρίζοντας ότι ο πενιχρός μισθός που παρείχαν δεν έφτανε ούτε για τα απαραίτητα, είχαν αποφασίσει να δίνουν τα bonus σε χρηματική μορφή και ανάλογα με τις πωλήσεις που θα έκαναν θα πρόσφεραν και τα αντίστοιχο επιπλέον ποσό. Πλέον όμως και αυτό αλλάζει, αφού το χρηματικό ποσό μετατρέπεται σε κουπόνια για συγκεκριμένα μαγαζιά, περιορίζοντας σε μεγάλο βαθμό τους εργαζομένους. Τα κουπόνια, τα οποία δεν είναι καινούργια μέθοδος, είχαν εμφανιστεί κάποια στιγμή στον εργασιακό βίο, όμως μετά την κατακραυγή αποκλείστηκαν από τη λογική των επιχειρήσεων ως μια απαράδεκτη μέθοδος. Είναι εύλογη η απορία αν έχουν την ικανότητα οι εργαζόμενοι στα call centers να πληρώνουν το νοίκι τους με κουπόνια ή να κάνουν τα ψώνια τους σε είδη πρώτης ανάγκης ανταλλακτικά, με κουπόνια και δωροεπιταγές για άλλα μαγαζιά.

Πλέον είσαι συνεργάτης και όχι εργαζόμενος

Ο κλάδος του delivery είναι γνωστός για τις άσχημες συνθήκες, αλλά και τους πενιχρούς μισθούς που παρέχει. Ως επί το πλείστον ο εργοδότης για κανονική εργασία παρέχει έναν υποκατώτατο μισθό στη λογική ότι τα υπόλοιπα θα συμπληρωθούν από τα tips των πελατών. Γι’ αυτό τον λόγο πολλές φορές οι εργαζόμενοι αυτού του χώρου γίνονται πιεστικοί προκειμένου να εξοικονομήσουν έστω και 0,20 ευρώ, πρακτική απαράδεκτη από τη μεριά τους. Φυσικά, ούτε οι ίδιοι το επιδιώκουν ή το θέλουν, όμως οι συνθήκες υπό τις οποίες εργάζονται δεν τους προσφέρουν πολλές ελευθερίες. Μέχρι στιγμής γνωρίζαμε ότι σε αυτό τον κλάδο σπάνια παρεχόταν εξοπλισμός, σε πολλές περιπτώσεις τα εργατικά ατυχήματα δεν αναγνωρίζονταν και οι εργαζόμενοι δεν είχαν καμία κάλυψη, αρκετές φορές υπήρχε μαύρη εργασία και η πίεση ήταν αφόρητη.

Σε επικοινωνία που είχαμε με τον γενικό γραμματέα του Συνδικάτου Εργατοϋπαλλήλων Επισιτισμού, Τουρισμού, Ξενοδοχείων & Συναφών Επαγγελμάτων Νομού Αττικής κ. Νίκο Τάκα μας είπε για τον συγκεκριμένο κλάδο: «Υπάρχει συγκεκριμένη κατεύθυνση οι εργαζόμενοι να μη βρίσκονται υπό την προστασία των κλαδικών συμβάσεων όπου υπάρχουν, να βρίσκονται σε μια κατάσταση ομηρίας, να είναι εργαζόμενοι χωρίς δικαιώματα. Ο χώρος των υπαλλήλων delivery αντιμετωπίζει έναν σωρό προβλήματα, σχετικά με την ασφάλεια που έχουν, με τον προσωπικό εξοπλισμό κ.ά., ενώ είναι συνεχώς ευάλωτοι στον κίνδυνο, καθώς βρίσκονται όλη μέρα στον δρόμο. Δεν τους θέλουν οργανωμένους για να μη διεκδικήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Ο κόμπος έχει φτάσει στο χτένι».

Ένα νέο μοντέλο (συν)εργασίας όμως έρχεται σύντομα. Το θέμα έχει ξεκινήσει εδώ και περίπου έναν μήνα, όταν η εταιρία Wolt (κάτι σαν την Uber, αλλά για το φαγητό) ανήρτησε αγγελία στη σελίδα της σε κοινωνικό δίκτυο με την οποία προανήγγειλε την επερχόμενη είσοδό της στην ελληνική αγορά, αναζητώντας συνεργάτες. Η Wolt, η οποία μας έρχεται από τη Φινλανδία, είναι πρακτικά μια on-line πλατφόρμα delivery, η οποία συνεργάζεται με άτομα που καλούνται να παραδώσουν το φαγητό και με αυτό τον τρόπο να κερδίσουν ένα εισόδημα.

Η εταιρία ξεκίνησε από τη Φινλανδία το 2015 και πλέον βρίσκεται σε 32 ευρωπαϊκές πόλεις σε 12 χώρες, στη Δανία, την Εσθονία, τη Γεωργία, τη Λετονία κ.α. Όπως αναφέρει η αγγελία που έχει αναρτηθεί: «Με τη Wolt η παραγγελία του φαγητού περνά στο επόμενο επίπεδο. Φέρνουμε πιάτα από τα αγαπημένα σου εστιατόρια στην πόρτα σου εύκολα και γρήγορα. Μπορείς κι εσύ να γίνεις συνεργάτης που θα κάνει αυτή τη διανομή. Είναι ένας ευέλικτος τρόπος να αποκτήσεις εισόδημα. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι το δικό σου όχημα και ένα smartphone. Επιλέγεις εσύ πόσο χρόνο θα αφιερώσεις. Πάνω από 4.000 άτομα (σ.σ. άτομα που κάνουν delivery) σε 12 χώρες ήδη συνεργάζονται μαζί μας!»

Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε με την εταιρία για την επερχόμενη είσοδό της στην ελληνική αγορά εργασίας μας δήλωσαν ότι τα άτομα που θα κάνουν delivery θα είναι συνεργάτες και θα έχουν απόλυτη ελευθερία να αποφασίσουν πότε αλλά και πόσο θα εργαστούν. Συμπλήρωσαν μάλιστα ότι ο κλάδος έχει ταλαιπωρηθεί αρκετά στην Ελλάδα, σκοπός τους όμως δεν είναι να γίνουν μία από τα ίδια, καθώς θέλουν τα άτομα αυτά να αποτελούν μέλη της ομάδας, και η πολιτική της εταιρίας είναι να προσέχει τους συνεργάτες της. Γι’ αυτό άλλωστε η εταιρία πηγαίνει πολύ καλά στις χώρες όπου έχει παρουσία και γι’ αυτό συνεχίζει να επεκτείνεται.

Συμπερασματικά

Επί της ουσίας, γίνεται μια συστηματική προσπάθεια να διαμορφωθεί μια νέα εργασιακή νόρμα μέσα σε ένα καθεστώς ζούγκλας. Αν πριν υπήρχαν συνθήκες άγχους, κούρασης και υπερεργασίας που οδηγούσαν σε ατυχήματα, μπορούμε όλοι μας να φανταστούμε ποια θα είναι η κατάσταση που θα διαμορφωθεί. Η νέα πραγματικότητα θέλει τους εργαζομένους να είναι συνεργάτες και όχι κανονικοί εργαζόμενοι. Συνεργάτες που δεν θα έχουν δικαίωμα σε σταθερό μισθό, αλλά θα πληρώνονται ανά project, συνεργάτες που θα είναι αυτοαπασχολούμενοι, άρα θα ασφαλίζονται μόνοι τους αν και εφόσον καταφέρουν να βγάλουν αρκετά λεφτά για να πληρώσουν τα ένσημα, συνεργάτες που δεν θα έχουν δικαίωμα στο επίδομα ανεργίας αν σταματήσει η συνεργασία ούτε φυσικά στην αποζημίωση, δεν θα έχουν καμία κάλυψη σε περίπτωση ατυχήματος και θα εργάζονται χωρίς συγκεκριμένο ωράριο.

Βεβαίως όλα τα παραπάνω είναι μια εξέλιξη που αργά ή γρήγορα θα ερχόταν στην Ελλάδα, καθώς ο δρόμος έχει ανοίξει προ πολλού. Το ερώτημα όμως είναι αν θα καταφέρει αυτή η νέα μορφή εργασίας –συνεργασίας– να μας βγάλει από το εργασιακό τέλμα στο οποίο έχει περιέλθει η χώρα ή θα φέρει σε ακόμα πιο δύσκολη θέση τους εργαζομένους. Πολύ φοβόμαστε πως για ακόμα μία φορά θα δούμε το ίδιο χιλιοπαιγμένο σίριαλ που παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια, με τα θύματα να είναι ξανά οι εργαζόμενοι.

 

Απόστολος Ζαβιτσάνος,
Δημοσιογράφος-«Στέντορας»