Αθήνα, 28 Σεπτεμβρίου 2021 - Η Equal Society και το Τμήμα Συνηγορίας & Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού αναδεικνύουν το μείζον ζήτημα της ανόδου των τιμών των ενοικίων, το οποίο δύναται να προκαλέσει δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων και θέτει σε κίνδυνο την πρόσβαση στην εκπαίδευση για χιλιάδες φοιτητές

Τον τελευταίο χρόνο παρατηρείται πρωτοφανής αύξηση στις τιμές των ενοικίων στα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, οδηγώντας μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας σε απόγνωση. Ιδιαίτερα βαρύ το πλήγμα για τις οικογένειες που έχουν να στηρίξουν φοιτητές, καθώς τα κόστη ενοικίων πολλές φορές εμποδίζουν την ακαδημαϊκή εξέλιξη των νέων και την πρόσβαση στην εκπαίδευση. Η έκρηξη στις τιμές των ενοικίων είναι απόρροια μιας αλληλουχίας γεγονότων που έλαβαν χώρα την τελευταία δεκαετία.

Οι τρεις πυλώνες έξαρσης του φαινομένου

Πρώτο αίτιο η παύση κάθε οικοδομικής δραστηριότητας λόγω της οικονομικής κρίσης. Εξαιτίας της παρατεταμένης παύσης του κατασκευαστικού κλάδου σημειώθηκε παράλληλα αύξηση του ποσοστού ζήτησης συγκριτικά με την προσφορά, δημιουργώντας έτσι ανισορροπία στη μεσιτική αγορά. Η μειωμένη διαθεσιμότητα οδήγησε σε ένα οικονομικό ανταγωνισμό μεταξύ των ιδιοκτητών ακινήτων, δημιουργώντας έτσι ένα εύφορο έδαφος για την πολλές φορές αλόγιστη αύξηση των τιμών των ενοικίων.

Δεύτερο αίτιο και εξίσου καθοριστικό αποτελεί η μείωση της αγοραστικής δύναμης του ελληνικού πληθυσμού. Μέσα στην τελευταία δεκαετία η ραγδαία άνοδος του δείκτη ανεργίας οδήγησε σε αδυναμία πληρωμών και κατ’ επέκταση παύση σε πληρωμές ενοικίων. Λόγω του φαινομένου μεγάλο ποσοστό ιδιοκτητών αποχώρησε από τη μακροχρόνια μίσθωση σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει περισσότερα έσοδα και οδηγήθηκε στη σύγχρονη εναλλακτική λύση της βραχυχρόνιας μίσθωσης και φιλοξενίας σε τουριστικές πλατφόρμες, αυξάνοντας έτσι τον ανταγωνισμό στα εναπομείναντα ακίνητα.

Τρίτο και οριστικό πλήγμα αποτελεί η σαρωτική πορεία της τρέχουσας παγκόσμιας πανδημίας, η οποία βύθισε τον πλανήτη και τη χώρα μας σε οικονομική ύφεση με ακόμα έναν κύκλο αύξησης της ανεργίας. Οι νέοι ηλικίας 18-34 ετών αποτελούν τους πλέον πληττόμενους, οι οποίοι αναγκάζονται να μένουν εντός της οικογενειακής εστίας, αδυνατώντας έστω και να προγραμματίσουν το αύριο. Τα στοιχεία έρευνας της Eurostat[1][2] δείχνουν ότι το ποσοστό των νέων αυτών Ελλήνων που εντάσσονται στην παραπάνω κατηγορία αγγίζει το 70%. Πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα ποσοστά πανευρωπαϊκά, καθώς ο μέσος όρος στην Ε.Ε. διαμορφώνεται στο 50%.

Το ζήτημα των φοιτητών και οι κοινωνικές του προεκτάσεις

Λίγες ημέρες πριν από την έναρξη της ακαδημαϊκής χρονιάς πολλές οικογένειες αδυνατούν να στηρίξουν το οικονομικό φορτίο ενός δεύτερου ενοικίου, καθιστώντας κατ’ επέκταση απαγορευτική τη σπουδή των παιδιών τους σε άλλη πόλη. Χιλιάδες οικογένειες αντιμετωπίζουν τη συγκεκριμένη κατάσταση και κουβαλούν το ψυχολογικό βάρος που συνοδεύει τις πρακτικές δυσκολίες.

Στην Αθήνα η άνοδος στην τιμή των ενοικίων των λεγόμενων και «φοιτητικών διαμερισμάτων» έχει φτάσει στο 31%, καθώς η μέση τιμή του 2017, που άγγιζε τα 4,84 ευρώ/τ.μ., σήμερα έχει εκτοξευθεί σε 6,34 ευρώ/τ.μ.

Ίδια δεδομένα αντικρίζουμε και στη Θεσσαλονίκη, όπου διαμερίσματα πεντηκονταετίας και όχι μεγαλύτερα των 55 τ.μ. βρίσκονται πλέον στα 6 ευρώ/τ.μ., σημειώνοντας ετήσια αύξηση της τάξης του 12,6%. Στην ίδια πορεία και οι υπόλοιπες μεγάλες φοιτητουπόλεις της χώρας, καθώς στην Πάτρα η αύξηση των ενοικίων αγγίζει το 11% (5,68 ευρώ/τ.μ.), το Ηράκλειο της Κρήτης το 13,8% (5,93 ευρώ/τ.μ.), ενώ στην Κομοτηνή οι τιμές παρουσιάζονται αυξημένες κατά 8%.

Εάν το φαινόμενο συνεχιστεί, γίνεται αντιληπτό ότι δεν πρόκειται πλέον μόνο για ένα ζήτημα πρόσβασης στη στέγαση, αλλά και για ζήτημα πρόσβασης στην εκπαίδευση, μια και ήδη αρκετοί είναι οι φοιτητές που χάνουν χρονιές ολόκληρες προσπαθώντας να ενταχθούν σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα που βρίσκεται στον τόπο διαμονής τους. Επιπλέον, αρκετοί είναι οι φοιτητές που στρέφονται στην ιδιωτική εκπαίδευση ή σε ιδρύματα που δεν είναι της επιλογής τους, αρκεί να βρίσκονται στον τόπο κατοικίας τους. Η ακαδημαϊκή πορεία χιλιάδων νέων ξεκινά με συμβιβασμούς.

Αρνητική πρωτιά για την Ελλάδα

Οι εκθέσεις της Eurostat [3][4][5] που τιτλοφορούνται με τις λέξεις «ποιότητα ζωής» δεν αποτελούν τις πλέον τιμητικές λίστες για τη χώρα μας, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από την τελευταία τέτοια έκθεση, καθώς η Ελλάδα διαθέτει το μεγάλο ποσοστό όσων ενοικιάζουν κατοικία και χρειάζεται να ξοδεύουν περισσότερο από το 40% των μηνιαίων εισοδημάτων τους για δαπάνες στέγασης. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε., καθώς ο αντίστοιχος μέσος όρος δεν ξεπερνά το 25%.

Προτάσεις και νομοθετικές παρεμβάσεις

Η εξασφάλιση στέγασης η οποία και θα αντιστοιχεί σε συγκεκριμένα επίπεδα ποιότητας αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα όλων και θα πρέπει να υπάρχει ένα σαφές αυστηρό θεσμικό πλαίσιο που να το διασφαλίζει. Ως εκ τούτου η διαμόρφωση ενός ανάλογου νομοθετικού πλαισίου κι ενός αυστηρού κρατικού ελεγκτικού μηχανισμού κρίνεται πιο απαραίτητη από ποτέ. Προτείνουμε:

1. Δημιουργία συγκεκριμένου πλαισίου ενοικίασης βάσει συγκεκριμένων δομικών χαρακτηριστικών (έτος κατασκευής, κατάσταση διαμερίσματος, ενεργειακές προδιαγραφές)
2. Προώθηση και ανέγερση δωρεάν φοιτητικών εστιών
3. Παραχώρηση και αξιοποίηση της εγκαταλελειμμένης κρατικής ακίνητης περιουσίας
4. Δημιουργία προγραμμάτων στέγασης
5. Κεντρική οδηγία για δημιουργία προστατευτικού πλαισίου των φοιτητών που καλούνται να φοιτήσουν σε άλλη πόλη.

Ο χάρτης των θεμελιωδών δικαιωμάτων ορίζει μεταξύ άλλων ότι «η Ένωση αναγνωρίζει και σέβεται το δικαίωμα της κοινωνικής αρωγής και στεγαστικής βοήθειας προς εξασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης σε όλους όσοι δεν διαθέτουν τους απαραίτητους οικονομικούς πόρους» (τίτλος IV άρθρο 34)[6]. Βάσει αυτού θεωρούμε πρωταρχικό ζήτημα εν έτει 2021 να αντιμετωπιστεί άμεσα το τρέχον στεγαστικό ζήτημα, το οποίο θέτει σε κίνδυνο πολλές κοινωνικές διαστρωματώσεις πληθυσμού, οδηγώντας τες στο όριο της φτώχειας ή και κάτω από αυτό. Οφείλουμε να δράσουμε και οφείλουμε να το πράξουμε τώρα.