Δεν είναι λίγες οι φορές που πασχίζουμε να πειθαρχήσουμε στα πρέπει και στα deadlines. Επίσης, δεν είναι λίγες οι φορές που, ενώ μια εσωτερική φωνή μάς παρακινεί να υλοποιήσουμε τις ιδέες μας –από το να γράψουμε ένα άρθρο μέχρι το να κάνουμε τα πρώτα βήματα σ’ ένα νέο πρότζεκτ μας– και μάλιστα νιώθουμε και ενθουσιασμένοι, τελικά καθόμαστε μπροστά στον υπολογιστή και δεν κάνουμε τίποτα εποικοδομητικό ή δενκάνουμε το πρώτο βήμα, γιατί φοβόμαστε ότι το status quo δεν θα μας αποδεχτεί.

Όμως, από την άλλη, βλέπουμε ανθρώπους που δρουν σύμφωνα με το action plan που έχουν εκπονήσει, πιστοί στις επιμέρους δράσεις και στους στόχους που έχουν τεθεί από τρίτους ή έχουν θέσει οι ίδιοι. Βλέπουμε ανθρώπους που δεν τους βγάζει από τη σειρά τους κανένας περισπασμός. Αυτούς τους αποκαλούμε και «ρομποτάκια».

Υπάρχουν και οι άλλοι. Εκείνοι οι «αντάρτες». Εκείνοι οι άνθρωποι που όχι μόνο δεν κάνουν αυτά που πρέπει να κάνουν, αλλά πάνε κόντρα στα πλάνα και στους κανόνες, είτε γιατί έχουν άλλη άποψη, είτε γιατί δεν ανέχονται να τους επιβάλλουν συγκεκριμένες δράσεις, είτε γιατί κοντράρουν για να κοντράρουν.

Στη ζωή μας μπορεί να βρεθούμε να παίζουμε έναν από τους παραπάνω ρόλους ή και όλους κατά διαστήματα. Δεν αντιδρούμε πάντα με τον ίδιο τρόπο, και μάλιστα ο τρόπος που αντιδρούμε επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες: ψυχική κατάσταση, εξωτερικό περιβάλλον, συνεργάτες, είδος του πρότζεκτ, ηλικία κ.ά.

Παρ’ όλα αυτά, ο καθένας από μας έχει μια τάση προς μία συμπεριφορά, την οποία και εμφανίζει πολύ πιο συχνά σε σχέση με τις υπόλοιπες, όταν πρέπει να ανταποκριθεί σε συγκεκριμένες προσδοκίες ή και απαιτήσεις που υφίστανται τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική του ζωή. Αυτές οι προσδοκίες/απαιτήσεις μπορεί να πηγάζουν από τον εσώτερο εαυτό μας –ανάγκη για αυτοπειθαρχία, για να παραμείνουμε πιστοί σ’ έναν στόχο μας– ή να προέρχονται από το εξωτερικό μας περιβάλλον – υλοποίηση συγκεκριμένων δράσεων στο πλαίσιο ενός πρότζεκτ, οι οποίες δεν είναι και τόσο fun για μας.

Το να γνωρίζουμε αυτή τη συμπεριφορική μας τάση μπορεί να μας βοηθήσει τελικά στο να βρούμε τις καλύτερες λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, ώστε και να σεβόμαστε τον εαυτό μας, να απενοχοποιούμαστε, να νιώθουμε λιγότερο άγχος, να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις, να καταφέρνουμε να δεσμευόμαστε αποτελεσματικά σε ό,τι κάνουμε ή πρέπει να κάνουμε, αλλά και να έχουμε ευχαριστημένους όλους τους εμπλεκόμενους (stakeholders).

 

Οι «four tendencies»

Και εδώ έρχεται η Gretchen Rubin, συγγραφέας και blogger, που μέσα από το βιβλίο της«The four tendencies»μας παρουσιάζει τέσσερις συμπεριφορικές κατηγορίες, τέσσερις κατηγορίες ανθρώπων, οι οποίες έχουν προκύψει από μια μακροχρόνια έρευνα που έχει πραγματοποιήσει κάνοντας μια πολύ απλή ερώτηση: «Πώς αντιδράτε στις προσδοκίες/απαιτήσεις;».

Σύμφωνα με τις απαντήσεις που δίνονται, οι κατηγορίες αυτές είναι:

Υποστηρικτής:«Κάνω ό,τι περιμένουν οι άλλοι από μένα και ό,τι περιμένω κι εγώ απ’ τον εαυτό μου». Ο υποστηρικτής ικανοποιεί τόσο τις εξωτερικές όσο και τις εσωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις (ο άνθρωπος-ρομπότ!). Φυσικά, αυτός ο άνθρωπος ανήκει σε μια σπάνια ράτσα και έχει ως μότο του το: «Η πειθαρχία με απελευθερώνει».(Δεν θα έλεγα ότι τους ζηλεύω, γιατί πιστεύω ότι η ζωή τους είναι αρκετά βαρετή! Και επίσης είναι πολύπροβλέψιμοι!)

Ερωτών:«Κάνω αυτό που νομίζω ότι είναι καλό, σύμφωνα με τη δική μου κρίση και άποψη. Αν δεν μου φαίνεται λογικό, τότε δεν το κάνω». Ο ερωτών αντιστέκεται στις εξωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις, ενώ ικανοποιεί τις εσωτερικές. Αυτός ο άνθρωπος θέλει να πειστεί ότι αξίζει να κάνει κάτι, ότι έχει νόημα να το κάνει. Θέλει να ξέρει όλες τις λεπτομέρειες, να συλλέξει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και στη συνέχεια να προχωρήσει στη δράση, αφού αποδειχτεί ότι αξίζει τον κόπο. Η αγαπημένη του ερώτηση είναι:«Να το κάνω, αλλά γιατί;».(Μπορώ να καταλάβω αρκετά αυτούς τους ανθρώπους, γιατί συνήθως για να κάνω κάτι θα πρέπει να είναι πολύ ξεκάθαρο το «γιατί»!)

Εξυπηρετικός:«Κάνω ό,τι πρέπει να κάνω. Δεν θέλω να απογοητεύω τους άλλους. Όμως, μπορεί να απογοητεύω τον εαυτό μου». Ο εξυπηρετικός ικανοποιεί όλες τις εξωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις, όμως αντιστέκεται στις εσωτερικές. Δύσκολα υλοποιεί αυτά που θέλει και δύσκολα αυτοπειθαρχεί. Γι’ αυτό, μια καλή λύση είναι αυτός ο άνθρωπος να υπόσχεται σε κάποιον άλλον ή κάποιους άλλους ότι θα κάνει κάτι που αφορά στον εαυτό του. Να βάζει, θα λέγαμε, «μπάτσους», «επιτηρητές», ώστε να παρακινείται για δράση! Αυτό που ακούγεται πολύ συχνά να βγαίνει από το στόμα του είναι:«Μπορείς να υπολογίζεις σε μένα κι εγώ σε σένα για μένα».(Νομίζω ότι σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουμε οι περισσότεροι άνθρωποι. Κάνουμε αυτά που πρέπει, αλλά τα άλλα… εκείνα που μας κάνουν καλό τα βάζουμε σε δεύτερη μοίρα. Και γι’ αυτό κινδυνεύουμε με burnout!)

Επαναστάτης:«Κάνω ό,τι θέλω, με τον δικό μου τρόπο. Αν προσπαθήσει κάποιος να με βάλει να κάνω κάτι ή αν προσπαθήσω να υποχρεώσω τον εαυτό μου να κάνει κάτι, τότε το πιο πιθανό είναι να μην το πράξω». Ο επαναστάτης αντιστέκεται τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές προσδοκίες/απαιτήσεις. Θέλει να λειτουργεί με βάση τις δικές του επιλογές, ελεύθερα, και να εκφράζεται μέσα από τη δράση του. Η φράση που τον αντιπροσωπεύει είναι:«Είναι τόσο δύσκολο όταν πρέπει και τόσο εύκολο όταν θέλω».Σίγουρα η κατηγορία αυτή δεν έχει πολλά μέλη. (Η αγαπημένη μου κατηγορία! Ανήκω αρκετές φορές σ’ αυτήν… Όταν καταφέρνω να ξεφύγω από την κατηγορία «Εξυπηρετικός». Γιατί η κατηγορία «Ερωτών» σχετίζεται με τον επαναστάτη. Το «θέλω» και το «γιατί» συνήθως συμπίπτουν!)

Και τώρα τι;

Σίγουρα, διαβάζοντας αυτές τις τέσσερις κατηγορίες είδατε κάπου τον εαυτό σας, ίσως κάπου σας κατατάξατε. Αν θέλετε να σιγουρευτείτε για το αν σας καταλαβαίνετε σωστά, μπορείτε να κάνετε και τοκουίζ «The four tendencies», το οποίο μέσα από οκτώ ερωτήσεις θα σας δώσει μια πιο εμπεριστατωμένη εικόνα του εαυτού σας (ποτέ φυσικά αυτά τα κουίζ δεν είναι πανάκεια – θα πρότεινα να διαβάσετε το βιβλίο). Αφού καταλήξετε κάπου,χρησιμοποιώντας την ενοποίηση ως «εργαλείο»,στη συνέχεια μπορείτε να σκεφτείτε τι επίπτωση ενδεχομένως έχει ο τρόπος που αντιδράτε στις προσδοκίες/απαιτήσεις στη δουλειά σας, στα πρότζεκτ σας, στην καθημερινότητά σας, στην ψυχολογία σας.

Και, φυσικά, το τελευταίο βήμα είναι να καταγράψετε τρόπους οι οποίοι, σύμφωνα με τη βασική συμπεριφορική σας τάση αλλά και τις άλλες τάσεις που εμφανίζετε κατά διαστήματα, θα σας βοηθήσουν νανιώσετε τελικά καλύτερα με τον εαυτό σας,να υλοποιήσετε αυτά που θέλετε και αυτά που πρέπει, αν τελικά πρέπει,καινα έχετε ευχαριστημένους τους «εμπλεκόμενους» που θέλετε εσείς! Και πρώτο απ’ όλους τον εαυτό σας!

 

Δήμητρα Ζερβάκη,

EMBA, PMP, TTT business coach, project manager, adult trainer, dimitrazervaki.com