Ευαγγελία Κανταρτζή, Δ/ντρια Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης: «Είναι ένα Μουσείο για όλους και όλες»

Στο Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης, όπου η ιστορία και το παρελθόν των σχολικών χρόνων ξαναζωντανεύουν, δίνεται η ευκαιρία στους μεγαλύτερους σε ηλικία επισκέπτες να αναπολήσουν σχολικές λεπτομέρειες μιας εποχής που παρήλθε αλλά και στους μικρούς του φίλους να γνωρίσουν από κοντά το μεγαλείο της ιστορίας της ελληνικής εκπαίδευσης. Η πλούσια συλλογή με εκθέματα σχολικού υλικού και η πορεία της ελληνικής εκπαίδευσης μέσα στον χρόνο, αποτυπώνονται και ανακαλύπτονται μέσα από εκπαιδευτικά προγράμματα και δράσεις που εξασφαλίζουν την βιωματικότητακαι συνδυάζουν τη γνώση με τη διασκέδαση.

Η κα Ευαγγελία Κανταρτζή, Διευθύντρια του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης, μιλά στο stentoras.gr με ιδιαίτερη αγάπη για αυτό και μας δίνει μια μικρή γεύση για τις συγκινήσεις και τις ανακαλύψεις που μας περιμένουν γνωρίζοντας τις δράσεις του Μουσείου από κοντά αλλά και διαδικτυακά.

Κα Κανταρτζή, πώς γεννήθηκε η ιδέα του Μουσείου Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης;

Τολμώ να πω, κάνοντας και μια ανασκόπηση τώρα, ότι όλη μου η ζωή είχε αυτόν τελικά τον προορισμό. Οι σπουδές μου, οι επαγγελματικές μου επιλογές, η συγκέντρωση του υλικού που ξεκίνησε από την παιδική μου ηλικία, χωρίς να αποτελεί στην αρχή συνειδητή πρόθεση, τελικά μάλλον σε αυτό οδηγούσαν.

Η δημιουργία του Μουσείου ήρθε, λοιπόν, μετά από μακροχρόνια πορεία στην οποία συγκεντρωνόταν το υλικό, με επίπονη ενασχόλησή μου και ανεύρεσή του, κομμάτι-κομμάτι. Σε παλαιοπωλεία, σε πλειστηριασμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, σε υπόγεια και αποθήκες με αποτέλεσμα σήμερα οι Συλλογές μας να αριθμούν πάνω από 15.000 μοναδικά αρχεία που ρίχνουν φως στο ενδιαφέρον κομμάτι της ιστορίας της εκπαίδευσης.

Αξίζει να πούμε, ότι ήδη, πριν την έναρξη λειτουργίας του Μουσείου είχαν πραγματοποιηθεί πολλές συνεργασίες με Δήμους, εκδηλώσεις, εκθέσεις του υλικού, εκδόσεις, Ημερίδες. Όλα αυτά ήταν όμως κάπως αποσπασματικά και προσωρινά.

Παράλληλα διαπιστώσαμε ότι υπήρχε μεγάλη ανταπόκριση του κόσμου. Εντύπωση ιδιαίτερη μου προκαλούσε ότι το υλικό αυτό συγκινούσε ακόμα τις νέες γενιές. Στις εκθέσεις έπαιρναν τα παλιά σχολικά βιβλία, τα διάβαζαν, γοητεύονταν. Και κάπως έτσι ωρίμασε η ιδέα ότι θα πρέπει αυτό το υλικό να αποκτήσει μια μόνιμη στέγη.

Το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης είναι το επιστέγασμα μιας πολύχρονης, κοπιαστικής αλλά και πολύ δημιουργικής εργασίας. Η ιστορία της εκπαίδευσης, η ιστορία των σχολείων μας, είναι ταυτόχρονα η ιστορία της γλώσσας μας, του πολιτισμού μας της παιδείας μας, της πατρίδας μας. Είναι οι μνήμες μας, είναι οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, είναι η παράδοση και η ψυχή μας.

Σήμερα, πιστεύω, ότι έχουμε κτίσει ένα όνομα στον χώρο του πολιτισμού και της παιδείας με την εξωστρέφεια που διακρίνει τον Φορέα.

Με συλλογές σχολικών βιβλίων και σχολικού υλικού που θεωρούνται από τις καλύτερες στο είδος τους, με πλήθος εκπαιδευτικών προγραμμάτων, με πλούσιο επιστημονικό και επιμορφωτικό έργο (συνέδρια, ημερίδες, workshops, εκδόσεις, μαθητικούς διαγωνισμούς), με πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων (βιβλιοπαρουσιάσεις, φεστιβάλ, αφηγήσεις παραμυθιών, μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικά έργα και δρώμενα) το Μουσείο χαράζει το δικό του μονοπάτι στον δρόμο της παιδείας και του πολιτισμού.

Έχουμε κάνει πολλές προσπάθειες κι έχουμε απευθυνθεί σε διάφορους φορείς, ώστε να μπορέσουμε να αποκτήσουμε έναν χώρο μεγαλύτερο όπου θα μπορούσε να στεγαστεί και η βιβλιοθήκη του φορέα για να λειτουργήσει και ως Κέντρο Έρευνας ώστε να είναι προσβάσιμα τα αρχεία σε ερευνητές που έρχονται από όλο τον κόσμο. Μέχρι τώρα, δεν έχουμε κάποια θετική ανταπόκριση, αν και πολλά κτίρια που ανήκουν στο Δημόσιο, σε ιδιώτες και σε Δήμους παραμένουν άδεια και αναξιοποίητα.

Ας ελπίσουμε ότι οι προσπάθειες αυτές θα καρποφορήσουν, αν ευαισθητοποιηθούν κάποιοι από αυτούς στους οποίους έχουμε απευθυνθεί ή θα απευθυνθούμε στο μέλλον.

Τι είναι αυτό που θα παρακινήσει τον επισκέπτη να το γνωρίσει από κοντά; Υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο έκθεμα που ξεχωρίζει στη συλλογή του Μουσείου;

Είναι ένα Μουσείο για όλους και όλες. Οι μεγαλύτεροι θα ανασύρουν μνήμες, οι νεότεροι θα μάθουν την ιστορία περνώντας καλά. Δεν είμαστε ένα στείρο και αυστηρό Μουσείο αλλά προσπαθούμε να υπάρχει αλληλεπίδραση ανάμεσα στα εκθέματα και τους επισκέπτες. Αυτοί που έρχονται στο Μουσείο έχουν την ευκαιρία να έχουν μια απόλυτα βιωματική εμπειρία. Θα καθίσουν στα παλιά ξύλινα θρανία, θα γράψουν στις πλάκες με τα κονδύλια, θα δοκιμάσουν τις ικανότητές τους στην καλλιγραφία, θα ντυθούν μαθητές και μαθήτριες.

Οι μεγαλύτεροι βέβαια συχνά συγκινούνται. Εντύπωση μας προκαλεί ότι με το ίδιο ενδιαφέρον παρακολουθούν και οι ξένοι επισκέπτες και μάλιστα συγκινούνται και αυτοί πολύ. Εξάλλου πάνω κάτω με τον ίδιο τρόπο λειτουργούσαν τα σχολεία παντού. Τους ξένους επισκέπτες εντυπωσιάζουν οι χάρτες, κυρίως μυθολογίας, που υπάρχουν στο Μουσείο αλλά και τα ξένα σχολικά βιβλία που υπάρχουν στις συλλογές μας.

Αν και για μένα το κάθε έκθεμα είναι μοναδικό και έχει να μας πει τη δική του ιστορία πάντα με συγκινούν τα Αλφαβητάρια του Γραμματόπουλου, αυτά που μεγάλωσαν γενιές και γενιές παιδιών. Νομίζω ότι όταν, μαθήτρια στην Α΄ Δημοτικού, έπιασα στα χέρια μου το Αλφαβητάριο αυτό ήξερα ότι η σχέση αυτή με τον Μίμη και την Άννα θα ήταν μια αγάπη παντοτινή!!!

Δεδομένου ότι το Μουσείο Σχολικής Ζωής και Εκπαίδευσης συνδέεται άρρηκτα με το ιστορικό εκπαιδευτικό παρελθόν και είναι κοινά αποδεκτό πως τα περισσότερα παιδιά αρέσκονται στις βιωματικές δράσεις, ποιες είναι αυτές που μας προτείνετε ώστε οι μικροί μαθητές να συνδυάσουν τη μάθηση με την εμπειρία και τη διασκέδαση;

Πιστεύω ότι όποιο πρόγραμμα και εάν επιλέξουν τα σχολεία και οι μαθητές θα περάσουν καλά. Τα προγράμματα σχεδιάζονται από διεπιστημονική ομάδα και ακολουθούμε μεθοδολογία που τα καθιστά όχι μόνο παιδαγωγικά αλλά και ιδιαίτερα ελκυστικά στα παιδιά: Φιλοσοφία μας είναι το «μαθαίνω παίζοντας». Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι κάθε χρόνο υλοποιούμε συνέδριο με θέμα «Το εκπαιδευτικό παιχνίδι στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό» καθώς μέσω του συνεδρίου προωθούμε και ενισχύουμε τη φιλοσοφία αυτή στην επιστημονική και εκπαιδευτική κοινότητα.

Στα εκπαιδευτικά προγράμματα λοιπόν υιοθετούμε αρχές της διερευνητικής-ανακαλυπτικής μάθησης, βιωματικές και πολυαισθητηριακές προσεγγίσεις: κούκλες, θεατρικό παιχνίδι, παιχνίδια θησαυρού και μυστηρίου, αποστολές, γρίφοι, είναι κάποια από τα μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιούμε.

Το παλιό σχολείο ζωντανεύει, τα παλιά παιχνίδια παίρνουν ζωή, τα παιδιά ξεχύνονται στην Πλάκα και μέσα από αποστολές και παιχνίδια μυστηρίου ανακαλύπτουν και βιώνουν την ιστορία αλλιώς…Οι μουσειοβαλίτσες μας και οι μουσειοπαιδαγωγοί μας ταξιδεύουν σε σχολεία όχι μόνο στην Αθήνα αλλά σε όλη την Ελλάδα καθώς όπου δεν έρχεται το σχολείο πάει το Μουσείο στο σχολείο!

Η πανδημία μας ενεργοποίησε και δημιούργησε και τα διαδικτυακά προγράμματα. Επανασχεδιάσαμε προγράμματα και έχουμε τη δυνατότητα πλέον να φθάνουμε και να υλοποιούμε εκπαιδευτικά προγράμματα και σε σχολεία της Ομογένειας, γεγονός που μας προσφέρει μεγάλη ικανοποίηση και χαρά.

Κα Κανταρτζή, έχετε υπηρετήσει την εκπαίδευση ως διδάσκουσα σε όλες τις βαθμίδες της. Γιατί θεωρείτε πως σημαντική μερίδα νέων σήμερα συνεχίζουν παρά τη φοίτησή τους να είναι ιστορικά αναλφάβητοι;

Η ιστορία και η διδασκαλία της είναι ένα θέμα που απασχολεί όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και όλο τον κόσμο. Αν και είναι από τα πιο ενδιαφέροντα μαθήματα εξακολουθεί να θεωρείται βαρετό και μη χρήσιμο.

Εκτός του «τι» διδάσκεται στην ιστορία που αποτελεί το περιεχόμενο του σχολικού βιβλίου που γι’ αυτό το «τι» έχουν γίνει μεγάλοι «πόλεμοι» στην ιστορία της εκπαίδευσης και στην ιστορία των σχολικών βιβλίων, ως παιδαγωγούς μας απασχολεί το «πώς». Η μεθοδολογία δηλαδή που ως εκπαιδευτικοί θα χρησιμοποιήσουμε ώστε η Ιστορία να αποτελεί ένα πραγματικά ουσιαστικό μάθημα.

Εκεί πιστεύω ότι είναι το μυστικό. Χωρίς να αμφισβητήσω ότι και τα αναλυτικά προγράμματα και τα σχολικά βιβλία ιστορίας έχουν αδυναμίες - θεωρώ ότι το «πώς» αυτό είναι που κάνει τη διαφορά πάντοτε. Ελπίζουμε πάντως,ότι τα νέα σχολικά βιβλία που αναμένεται η συγγραφή τους- θα εξυπηρετούν με πιο εύστοχο τρόπο τη διδασκαλία της ιστορίας.

Εμείς στο μουσείο αγαπάμε πολύ την ιστορία και ένας από τους στόχους μιας συγκεκριμένης κατηγορίας εκπαιδευτικών μας προγραμμάτων είναι να κάνουμε τα παιδιά να δουν την ιστορία αλλιώς και να την αγαπήσουν.

Η ιστορία είναι ένα μυστήριο που πρέπει να ανακαλύψουμε. Με αυτή τη φιλοσοφία σχεδιάζουμε τους ιστορικούς εκπαιδευτικούς περιπάτους και τις ξεναγήσεις! Ακόμα και οι διαδικτυακοί περίπατοι είναι σχεδιασμένοι ώστε να περιέχουν το στοιχείο του μυστηρίου και της ανακάλυψης. Και πράγματι η κατηγορία αυτή των προγραμμάτων ακόμα και στις πιο δύσκολες ομάδες, δύσκολες με την έννοια να κρατήσεις το ενδιαφέρον τους και τη συμμετοχή των παιδιών-όπως είναι οι ομάδες των εφήβων-θεωρούμε ότι έχουν ιδιαίτερη επιτυχία. Νιώθουμε υπερήφανοι ότι συμβάλλουμε κι εμείς να γνωρίσουν-ακόμα και οι Αθηναίοι- την ιστορία περιοχών, μνημείων, δρόμων, που περνάνε καθημερινά και δεν την ξέρουν.

Πολύ μεγάλη επιτυχία έχουν και οι περίπατοι που διοργανώνουμε με τη Συνεργασία Δήμων. Την περίοδο αυτή υλοποιούμε μια σειρά ιστορικών περιπάτων σε συνεργασία με τον Δήμο Παλαιού Φαλήρου στο Παλαιό Φάληρο ενώ πέρυσι είχαμε συνεργαστεί με τον Δήμο Αθηναίων και τον ΟΠΑΝΔΑ για μια σειρά διαδικτυακών περιπάτων σχετικών με την ιστορία της Αθήνας. Η συμμετοχή του κόσμου ήταν πολύ μεγάλη και αυτό δείχνει ότι το κοινό και ενδιαφέρεται και συμμετέχει αν κάτι δοθεί σωστά.

Στα άρθρα και στο συγγραφικό σας έργο αναφέρεστε στη διαιώνιση των στερεοτύπων του φύλου. Παρόλο που η εποχή μας έχει εκσυγχρονιστεί σε όλους τους τομείς της, ωστόσο τα στερεότυπα δείχνουν ακόμη να διαμορφώνονται. Τι νομίζετε ότι φταίει;

Η αλλαγή στάσεων είναι κάτι που πραγματοποιείται πολύ αργά και είναι ένας συνδυασμός πολλών παραγόντων. Τα παιδιά, πριν ακόμα πάνε στο σχολείο έχουν ήδη διαμορφώσει και αποκτήσει όχι μόνο την ταυτότητα του φύλου αλλά και τα στερεότυπα που συνοδεύουν τις ταυτότητες αυτές. Τα παιδιά μεγαλώνουν σε μια κοινωνία που εξελίσσεται μεν αλλά όπου τα κοινωνικά στερεότυπα, τους αναμένουν πριν ακόμα γεννηθούν. Με τις προτιμήσεις στο φύλο, με τη διακόσμηση των δωματίων τους και το χρώμα των ρούχων τους, με τις επιλογές για εξωσχολικές δραστηριότητες, για τις κατευθύνσεις για επαγγελματικές επιλογές και δυστυχώς κάποια από αυτά διαιωνίζονται και περνάνε στις επόμενες γενιές.

Και δεν είναι μόνο η οικογένεια, οι φορείς κοινωνικοποίησης είναι πολλοί και διαφορετικοί και συχνά τα παιδιά λαμβάνουν αντιφατικά και αντικρουόμενα μηνύματα. Στο σχολείο, στην τηλεόραση, στον κινηματογράφο, στην παιδική λογοτεχνία, στις διαφημίσεις, στη μουσική βιομηχανία είναι πάντα παρόντα και αργά αλλά σταθερά διαμορφώνουν στάσεις, αντιλήψεις και πεποιθήσεις.

Είναι αυτές που αργότερα θα κάνουν δυστυχισμένους άνδρες και γυναίκες όταν πλέον δεν μπορούν να ταυτισθούν και να χωρέσουν στα προδιαγραμμένα καλούπια που τους έχουμε χαράξει.

Είναι τα αγόρια που βλέπουν τη γυναίκα ακόμα ως σεξουαλικό αντικείμενο, είναι τα κορίτσια που πνίγονται από επιθυμίες και επιλογές που δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν.

Εκείνο που πιστεύω είναι ότι έχουμε δρόμο μπροστά μας για να μεγαλώσουμε και να αναπτύξουμε προσωπικότητες που να είναι ελεύθερες και απαλλαγμένες από κοινωνικές προκαταλήψεις, ικανές να αναπτύξουν το δυναμικό τους και να επιλέξουν αυτό που πράγματι θέλουν να είναι στη ζωή τους .

Συνέντευξη-επιμέλεια: Κατερίνα Γκρίτζαλη

Δ/ντρια Σύνταξης,stentoras.gr
 

Λίγα λόγια για την Ευαγγελία Κανταρτζή..

Έχει σπουδάσει στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, στο Μεταπτυχιακό Κύκλο Σπουδών του ΦΠΨ και έχει Διδακτορικό στις Επιστήμες των Παιδαγωγικών και της Ψυχολογίας από το Institute of Education, University of Hull.

Υπηρέτησε ως εκπαιδευτικός σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ενώ στην τριτοβάθμια εκπαίδευση διδάσκει σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο (ΕΑΠ. ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ, ΠΤΔΕ του ΑΠΘ, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Από το 2003 υπηρέτησε ως στέλεχος της εκπαίδευσης.

Έχει διδάξει ως επιμορφώτρια σε θέματα παιδαγωγικών, ψυχολογίας, διοίκησης της εκπαίδευσης, ισότητας των φύλων, μουσειακής αγωγής, φιλαναγνωσίας και έχει στο ενεργητικό της πάνω από 1000 ώρες εκπαιδευτικής επιμόρφωσης. Συμμετέχει σε ερευνητικά και ευρωπαϊκά προγράμματα και στην παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού ενώ υπήρξε αξιολογήτρια σχολικών βιβλίων και λογισμικών.

Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο με δημοσιεύσεις σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, Πρακτικά συνεδρίων, μονογραφίες και αρθρογραφία στον περιοδικό και ημερήσιο τύπο.

Έχει οργανώσει Πανελλήνια Συνέδρια, Διεθνείς Μαθητικούς Διαγωνισμούς και πολλές Ημερίδες, επιμορφωτικά σεμινάρια, εργαστήρια για εκπαιδευτικούς σε θέματα κυρίως Μουσειακής Αγωγής, Φιλαναγνωσίας, Διδακτικής της Ιστορίας.