Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός σύμφωνα με τη βασική αρχή  που διέπει το διεθνές ερυθροσταυρικό κίνημα βασίζει τις δράσεις του στους εθελοντές του. Από το 1865 εστιάζει στην προσέλκυση , εκπαίδευση και δραστηριοποίηση εθελοντών με στόχο την παροχή βοήθειας σε όσους το έχουν ανάγκη. Ανάλογα με τις καταστάσεις που καλείται να καλύψει χωρίζεται σε τρεις βασικούς άξονες. Στον Τομέα της διάσωσης και αναφέρομαι σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών. Στον τομέα της νοσηλείας σε ασθενείς και τέλος στον Τομέα της Κοινωνικής Πρόνοιας που την περίοδο αυτή είναι πολύ επίκαιρος μια και στόχος είναι η παροχή βοήθειας σε άτομα που απειλούνται από κοινωνικό αποκλεισμό ώστε να εντάσσονται στον κοινωνικό ιστό, με σκοπό να μειώνεται ο κίνδυνος εντάσεων και τελικά η δομική κοινωνική κατάρρευση.

Ο ορισμός του τι είναι ο εθελοντισμός έχει περάσει και περνά πολλές περιπέτειες και είναι στη διακριτική ευχέρεια του καθενός να τον ορίσει ανάλογα με την ιδεολογία και την πρακτική που υιοθετεί στο σύνολο της ζωής και της δράσης του. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της έννοιας είναι το ότι αποτελεί μη αμειβόμενη και δίχως προσμονή επαγγελματικής εξέλιξης δραστηριοποίηση σε συλλογικές ενέργειες και κοινωνικούς χώρους που συνεπάγεται μια στάση ζωής που ενστερνίζεται ιδιαίτερες αξίες, όπως η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη, η κοινωνική συμμετοχή και η φιλανθρωπία ενώ οι εθελοντές με τη δράση τους προωθούν θετικές στάσεις και αντιλήψεις για τα διάφορα κοινωνικά ζητήματα.

Το τι είναι εθελοντισμός αναφέρθηκε  αναλυτικά στην προηγούμενη ενότητα, Ας σταθούμε  στα κυριότερα χαρακτηριστικά του που είναι  η μη αμειβόμενη εργασία καθώς και η αποδοχή των  αξιών όπως η αλληλεγγύη, η κοινωνική δικαιοσύνη, η κοινωνική συμμετοχή και η φιλανθρωπία.

Σύμφωνα με τα παραπάνω κάθε ενήλικο άτομο υγιές πνευματικά μπορεί να γίνει εν δυνάμει εθελοντής. Τα κίνητρα των εθελοντών μπορεί να είναι:

• να βοηθήσουν άλλα άτομα

• ενδιαφέρον για τη δουλειά ή τη δραστηριότητα του φορέα

•  να θέλουν  να μάθουν  και να κερδίσουν  εμπειρία

• να διαθέτουν πολύ ελεύθερο χρόνο

• ξέρουν  κάποιον που είναι ήδη εθελοντής

• η γνωριμία με άλλα άτομα που έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα

• για να αποκτήσουν εμπειρίες, να δοκιμαστούν, να συνεργαστούν επειδή το θέλουν χωρίς να τους  αναγκάσει κάποιος

• για να ξεφύγουν  από την βιοποριστική μου απασχόληση, να δουν  πώς είναι να ασχολούνται χωρίς άγχος, για να έχουν ένα καλύτερο μέλλον οι ίδιοι και τα παιδιά τους.

• γιατί αισθάνονται την ανάγκη να μοιραστούν τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους με άλλους που δεν τις έχουν.

Στον τόπο μας ιδιαίτερα μετά του Ολυμπιακούς αγώνες του 2004 γίνεται πολύς λόγος για τον εθελοντισμό παρά το γεγονός αυτό δεν υπάρχει κάποιο νομικό πλαίσιο που να προστατεύει και να ενισχύει τον εθελοντισμό γενικά ή τον εθελοντή ειδικότερα.

Σε αντίθεση με τα όσα υποστηρίζονται ο εθελοντισμός δεν καλλιεργείται από την παιδική ηλικία γι’ αυτό και πολλοί νέοι θεωρούν ότι ο εθελοντισμός είναι κάτι ξένο προς το δικό τους τρόπο ζωής, βαρετό αλλά και ένα είδος δραστηριότητας που στη χώρα μας  δεν είναι καλά οργανωμένο. Παρά το ότι ο εθελοντισμός είναι μια όχι ιδιαίτερα διαδεδομένη κοινωνική πρακτική εντούτοις τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα από τότε που ξέσπασε η οικονομική κρίση όλο και περισσότεροι νέοι απευθύνονται στις υπηρεσίες μας για να προσφέρουν τις γνώσεις , και τις εμπειρίες τους.

Για εμάς είναι σημαντικό  να κρατούμε «ζωντανό» το ενδιαφέρον των  εθελοντών μας και  μας νοιάζει η προσωπική τους εξέλιξη σαν άτομα, μια και πιστεύουμε ότι όσο πιο συνειδητοποιημένος είναι ένας εθελοντής  τόσο πιο σημαντικός συνεργάτης μπορεί να γίνει. Άλλωστε και η εθελοντική εργασία είναι πολύπλευρη και επιτρέπει την πραγματοποίηση πολλαπλών στόχων.  Πριν  εξετάσουμε τα πλεονεκτήματα της απόφασης ενός νέου να γίνει εθελοντής πρέπει να δούμε την παρούσα  κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα την οποία καλείται να αντιμετωπίσει και στην οποία θα ενταχθεί.

Η σημερινή διαμόρφωση της αγοράς εργασίας απαιτεί υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων και εξειδικεύσεων, ενώ η ενδοεργασιακή πραγματικότητα επιβάλει την ανάγκη ύπαρξης  ατόμων, τα οποία να μπορούν να επικοινωνούν αποτελεσματικά και με ακρίβεια, να λαμβάνουν αποφάσεις υπό πίεση και να επιλύουν προβλήματα με στόχο την δημιουργικότητα και την αποτελεσματικότητα.

Η νέα οικονομία είναι ένα μείγμα της σχέση δεξιοτήτων και ευκαιριών, έντονης προσπάθειας και καθαρού αποτελέσματος. Άλλωστε η δια βίου μάθηση, η οποία είναι πλέον η παρούσα  πραγματικότητα δεν επιτρέπει εφησυχασμούς λόγο του ιδιαιτέρως ανταγωνιστικού κλίματος που δημιουργεί.

Τι προσφέρει λοιπόν σε ένα νέο ο δυναμικός εθελοντισμός;

1. Προσωπική Ανάπτυξη

• αναπτύσσουν  θετικής εικόνας για τον εαυτό τους

• αυξάνεται η  αυτό-εκτίμησης και η αυτοπεποίθησης

• αναπτύσσεται  η αίσθηση της προσωπικής αξίας και των ικανοτήτων τους

• Αισθάνονται χρήσιμοι στο κοινωνικό σύνολο και ικανοποιημένοι  ως προς το ότι πραγματοποιούν  κάτι αξιόλογο

• Έχουν μεγαλύτερη επίγνωση του εαυτού τους (αυτογνωσία)

• Αποκτούν  γνώση των προσωπικών τους ικανοτήτων, δυνάμεων και ενδιαφερόντων

• Κατανοούν  τα όρια και τις αδυναμίες  τους, ανακαλύπτουν  τα κρυφά τους ταλέντα

• Έχουν  μεγαλύτερη ετοιμότητα στο να αναλάβουν  ευθύνες, πρωτοβουλίες και προκλήσεις.

•  Αποκτούν επιμονή στην αντιμετώπιση προσωπικών τους δυσκολιών (αυτοπειθαρχία)

• Αυξάνεται  η ικανότητα συνεργασίας τους  με άλλους

• Αποκτούν  μεγάλη άνεση στη συναναστροφή με άλλους ανθρώπους.

• Εκτίθενται  σε νέες καταστάσεις, νέους ανθρώπους και νέες εμπειρίεςπου μπορούν να οδηγήσουν σε νέες γνώσεις και δεξιότητες 

• ]Τους δίνεται η ευκαιρία να  εξερευνήσουν νέους  ρόλους και καταστάσεις.

• Αναπτύσσουν  υψηλό αίσθημα αυτονομίας, ανεξαρτησίας .

2. Κοινωνική Ευαισθητοποίηση

• Κατανοούν καλύτερα  τις σχέσεις  τους με τους συνανθρώπους τους

• Ενθαρρύνονται να αναπτύξουν μίας συνειδητοποιημένη βάση προσωπικών αξιών και πεποιθήσεων. 

• Αποκτούν  γνώση και κατανόηση των συνανθρώπων τους

• Έχουν έντονο ενδιαφέρον για την ευημερία των συνανθρώπων τους

• Αποκτούν μια  ολοκληρωμένη εικόνα και κατανοούν  τις πολιτισμικές και ατομικές  διαφορές  των συνανθρώπων τους, μέσα από την συμμετοχή τους  σε διαφορετικές ομάδες ανθρώπων

• Αποκτούν  διορατικότητα σε θέματα δικαιοσύνης και κοινωνικά ζητήματα

• Ενώ αποκτούν  μεγαλύτερη δέσμευση στην κοινωνική ευθύνη, έτσι αυξάνονται οι  πιθανότητες να είναι ενεργοί πολίτες και να υπηρετούν την  κοινωνία στο μέλλον.

Έργο: Μελέτη του Εθελοντισμού στην Ελλάδα 7

3. Εργασιακή Εμπειρία

• Έχουν άμεση συμμετοχή σε ποικίλες μαθησιακές εμπειρίες και φυσιολογικές εργασιακές αλληλεπιδράσεις

• Αποκτούν  πρακτική γνώση του τρόπου λειτουργίας των εθελοντικών οργανισμών και των διαφόρων εσωτερικών δομών τους

• Αποκτούν την εμπειρία της συνεργασίας με τρίτους σε ποικίλα επίπεδα.

•  Έχουν  την δυνατότητα να γνωρίσουν τις συνθήκες  της εργασιακής πραγματικότητας (π.χ. αναγνώριση του γεγονότος ότι ακόμα και οι πιο συναρπαστικές εργασίες περιλαμβάνουν βαρετά καθήκοντα)

•  Μπορούν να επιδείξουν  τις δυνατότητες του

• Να αποκτήσουν  εξειδίκευση και εμπειρία (δηλαδή πιστοποιημένου εργασιακού ιστορικού) που θα εμπλουτίσει του προσωπικού τους βιογραφικό.

• Έχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουν  τα ενδιαφέροντα τους και να δοκιμάσουν  διαφορετικούς ρόλους  χωρίς αμετάκλητη δέσμευση

•  Μπορούν να επεκτείνουν  τις γνώσεις τους ως προς τις επαγγελματικές επιλογές.

•  Έχουν την ευκαιρία να βιώσουν  συγκεκριμένες  δραστηριότητες που σχετίζονται με κάποια απασχόληση που τους ενδιαφέρει (εξερεύνηση επιλογών καριέρας)

• Ενώ δημιουργούν  επαφές  και αποκτούν  πιθανές  συστάσεις για τη διεύρυνση των μελλοντικών τους επαγγελματικών δυνατοτήτων

4. Ανάπτυξη Δεξιοτήτων

• Ενδυναμώνονται οι δεξιότητες της αυτοδιαχείρισης και της εργασιακής ετοιμότητας( π.χ. διαχείριση χρόνου, ανάληψη ευθυνών, ικανότητα ολοκλήρωσης ενός έργου) 
• ενισχύονται οι υπάρχουσες  δεξιότητες τους  μέσω της πρακτικής εξάσκησης και της εμπειρίας ενώ αναπτύσσονται  νέες εργασιακές δεξιότητες.

•  Μαθαίνουν τρόπους εξευγενισμού  των διαπροσωπικών δεξιοτήτων μέσα από την εργασία και την επικοινωνία με άλλους

• Αποκτούν εμπειρία στη λήψη αποφάσεων και στην επίλυση προβλημάτων, ενώ έχουν ευκαιρίες να αναπτύξουν ηγετικές  δεξιότητες.

•  Παράλληλα μέσα από την εμπειρία μαθαίνουν συνεχώς νέα πράγματα.

Όλα τα ανωτέρω προσδιορίζονται από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό με σειρά κανονισμών και εγχειριδίων όπως η πολιτική εθελοντισμού, volunteering policy, (που εξεδόθη το 2011 και ισχύει μέχρι το 2017), πολλές εκδόσεις ψυχοκοινωνικής υποστήριξης μέσα από το  καθεστώς συγκεκριμένων κανόνων και οδηγιών ανάπτυξης και στρατηγικής, ενώ ο Βρετανικός Ερυθρός Σταυρός, με στόχο το 1.000.000 εθελοντές εφαρμόζει ήδη το quality volunteering at the British red cross, την θεσμοθετημένη δηλαδή διοίκηση και εφαρμογή ποιότητας στον εθελοντισμό.

Για τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό η παρουσία των εθελοντών προσθέτει αξία στις υπηρεσίες του. Ο εθελοντής συνεργάζεται με το αμειβόμενο προσωπικό προκειμένου να παραχθεί ένα έργο που χωρίς αυτόν θα ήταν ανέφικτο. Ο εθελοντής χρησιμοποιεί τις γνώσεις τις δεξιότητες και τα ταλέντα του φέρνει νέες ιδέες και με αυτόν τον τρόπο διευρύνει τις προσφερόμενες μορφές  βοήθειας . Προσδίδει αξιοπιστία στις υπηρεσίες, αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ κοινωνίας και φορέα – υπηρεσίας. Είναι μια έμμεση μορφή χρηματοδότησης με δεδομένο ότι η εργασία του δεν αμείβεται, όμως προσμετράτε.

O διεθνής οργανισμός εργασίας με έδρα τη Γενεύη της Ελβετίας στην μελέτη  manual of measurement of volunteer work, εγχειρίδιο μέτρησης εθελοντικής εργασίας, που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 2011, προσδιορίζει όλες τις μη αμειβόμενες αλλά υπολογιζόμενες υπηρεσίες των εθελοντών που τις προσμετρά σε υψηλό ποσοστό του Α.Ε.Π. των χωρών – μελών του.

Όπως  είναι φανερό η παροχή βοήθειας των εθελοντών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού  απευθύνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο γι’ αυτό είναι σημαντικό και απαραίτητο για εμάς η εκπαίδευση των εθελοντών μας καθώς και η συνεχή πληροφόρηση τους  για νέες τάσεις, απόψεις και προσεγγίσεις που επικρατούν. Αυτό στηρίζει  τους εθελοντές μας που αποκτούν τεχνικές δεξιότητες στην προσέγγιση τους με ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες ώστε να στοχεύουν στην άμεση ανακούφιση τους, αλλά και  τους εφοδιάζει με τεχνικές αυτοπροστασίας ώστε να μην γίνονται μέρη του προβλήματος που καλούνται να επιλύσουν.

Η σχέση εθελοντή και αμειβόμενου προσωπικού δεν είναι μια ανταγωνιστική σχέση αντίθετα είναι μια συνεργασία που στηρίζει και τα δύο μέρη, μέσω της εποπτεία και της αξιολόγησης των δράσεων βοηθά να ξεπεραστούν δυσκολίες, να διευκρινιστούν θέσεις και απόψεις  και τελικά αυξάνει την ποιότητα στις παρεχόμενες υπηρεσίες προς  τους τελικούς αποδέκτες.

Για την πραγματοποίηση των παραπάνω απαιτείται αμοιβαία δέσμευση τόσο από την πλευρά της υπηρεσίας ότι θα καλύψει τα «θέλω»  του εθελοντή όσο και από την πλευρά του ίδιου του εθελοντή σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα που απαιτεί ο ρόλος του. Με την λογική αυτή βασικά χαρακτηριστικά του εθελοντή πρέπει να είναι η συνέπεια και η υπευθυνότητα σε ότι αναλαμβάνει που θα σχετίζονται άμεσα με τον διαθέσιμο ελεύθερο χρόνο του ( όποιος και να είναι αυτός).

Οι τομείς που απασχολούνται οι εθελοντές έχουν άμεση σχέση με τις μη καλυπτόμενες ανάγκες της εξυπηρετούμενης ομάδας πληθυσμού που καλύπτει ο φορέας.

Κάνοντας μία παρένθεση στο σημείο αυτό να πούμε ότι ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός έχει περιφερειακά τμήματα σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Στόχος είναι η άμεση κάλυψη αναγκών των κατοίκων σε τοπικό επίπεδο. Έτσι οι δράσεις των εθελοντών μας διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ανάγκες της περιοχής που βρίσκεται το περιφερειακό τμήμα. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στο Τμήμα του Πειραιά ο Τομέας της Πρόνοιας δραστηριοποιείται: Στην ενισχυτική διδασκαλία για παιδιά Δημοτικού, γυμνασίου και Λυκείου, Στην εκμάθηση ελληνικών για ενήλικους αλλοδαπούς, στην επαγγελματική κατάρτιση ανειδίκευτων ανέργων γυναικών, και στην δημιουργική απασχόληση και κινητοποίηση ηλικιωμένων.

Σε όλα τα παραπάνω συμμετέχουν περίπου 230 ωφελούμενοι και 55 εθελοντές .

Κάπου εδώ σταματώ άλλωστε νομίζω πως σας έδωσα πολλές πληροφορίες ελπίζω να σας κέντρισα το ενδιαφέρον γιατί είναι αλήθεια  ότι αν είχαμε περισσότερους ειδικευμένους εθελοντές θα είχαμε την δυνατότητα να στηρίξουμε περισσότερο πληθυσμό. Απευθύνομαι σε εσάς με ακούτε αυτή την στιγμή και  αν ενδιαφέρεστε θα μπορούσατε να απευθυνθείτε στους εθελοντές που βρίσκονται στην αίθουσα και να συμπληρώσετε την φόρμα ώστε να γνωριστούμε καλύτερα. Για εμάς θα  είναι τιμή και  χαρά μας.

Κουμτζή Σουζάνα
Προϊσταμένη Κοινωνικής Υπηρεσίας Περιφερειακού Τμήματος Πειραιά Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού