Είναι ατυχία στην Ελλάδα να είσαι νέος μέχρι 30 χρονών. Και είναι ατυχία γιατί μετά τη γενιά των 700€ και τη γενιά των 592€, έρχεται στην επιφάνεια και η γενιά των N.E.E.T (No Education - Employment – Training) ή αλλιώς «χαμένη γενιά». Μια γενιά ή καλύτερα κοινωνική ομάδα, η οποία δεν είναι καινούργια, καθώς παρατηρείται αρκετά έντονα από το 2013, όμως ξεκίνησε να υφίσταται χρονικά σε όλο τον κόσμο από την απαρχή της κρίσης, και ιδιαίτερα έντονα στις χώρες που επλήγησαν από αυτήν. Αυτό φανερώνεται και από τα ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου (Ελλάδα-Ισπανία-Ιταλία-Βουλγαρία) και την Ιρλανδία, τις χώρες οι οποίες βίωσαν πιο έντονα από κάθε άλλη, την κρίση και τις επιπτώσεις της.

Κάνοντας μια επιγραμματική καταγραφή των χαρακτηριστικών των N.E.E.T, μπορούμε να διακρίνουμε ότι προέρχονται από οικογένειες με χαμηλό οικογενειακό εισόδημα, ποσοστιαία εμφανίζονται αυξημένοι σε επαρχιακές και νησιωτικές περιοχές, αλλά σε απόλυτους αριθμούς πλειοψηφούν στα αστικά κέντρα, το εκπαιδευτικό τους υπόβαθρο ποικίλει (τα μεγαλύτερα ποσοστά συναντώνται στα άκρα, δηλαδή είτε σταμάτησαν το σχολείο στο δημοτικό για οικονομικούς κυρίως λόγους, είτε ολοκλήρωσαν την τριτοβάθμια εκπαίδευση), οι γυναίκες οριακά υπερτερούν έναντι των ανδρών και η συντριπτική πλειοψηφία διαμένει με τις οικογένειες τους. Η οικογένεια σε αυτή τη φάση υποκαθιστά επί της ουσίας το ρόλο του κοινωνικού κράτους αφού προσφέρει την αναγκαία ασφάλεια μέσω της ψυχολογικής και οικονομικής υποστήριξης. Την ίδια στιγμή όμως λειτουργούν ανασταλτικά, καθώς καθυστερούν τον απαραίτητο απογαλακτισμό και την ολόπλευρη ολοκλήρωση-ανάπτυξη της προσωπικότητας.

Οι N.E.E.T. αναφέρονται ουσιαστικά στα άτομα νέων ηλικιών (15-30) που έμειναν έξω και μακριά από τις κοινωνικές διαδικασίες, απέρριψαν θεωρητικά την εκπαίδευση στο σύνολο της ως αναποτελεσματική και απέχουν από τα κοινά, καθώς δεν έχουν εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα και το κοινωνικό κράτος. Πρακτικά μιλάμε για μια «κοινωνική βόμβα», καθώς ένα μεγάλο ποσοστό νέων ατόμων, περιθωριοποιείται από όλες τις εξελίξεις της κοινωνικής ζωής με μια σειρά προεκτάσεις. Αυτό το ιδιότυπο φαινόμενο ενισχύεται στην Ελλάδα από τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης, το οποίο συνοδευτικά σε όλα τα παραπάνω, μπορεί δυνητικά να οδηγήσει σε περιπτώσεις ακραίας φτώχειας, μείωση κινήτρων και φιλοδοξιών, σε μια συνολικότερη απαισιόδοξη στάση ζωής (το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς μιλάμε για τις πλέον παραγωγικές ηλικίες με διάθεση για εργασία) και ακόμα χειρότερα σε χρήση ουσιών και παραβατική συμπεριφορά. Μάλιστα σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ανεξάρτητου μη κερδοσκοπικού ερευνητικού οργανισμού «διαΝΕΟσις», 700.000 άτομα τα οποία άνηκαν στην μεσαία τάξη, αντιμετωπίζουν άμεσα αυξημένο κίνδυνο φτωχοποίησης και ιδιαίτερα η ηλικιακή κατηγορία 16-24. Το θέμα όμως είναι να μην παραμείνουμε στο ποσοτικό στοιχείο του ζητήματος, αλλά να δούμε τις ποιοτικές πτυχές που ανοίγονται και τι επιπτώσεις έχουν στην αναδιαμόρφωση της κοινωνίας μας.

Επί του πρακτέου, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ένα ιδιόμορφο πρόβλημα. Από τη μία υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό νέων (είτε εξειδικευμένο, είτε όχι) το οποίο αποχωρεί για χώρες του εξωτερικού προκειμένου να αποφύγει την περιπέτεια της κρίσης και τις συνέπειες της και από την άλλη ένα αντίστοιχα μεγάλο ποσοστό νέων το οποίο μένει στο περιθώριο, αδρανοποιημένο και παροπλισμένο με έλλειψη ευκαιριών, χωρίς κίνητρα και φιλοδοξίες. Πρόσφατη έρευνα της ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ ανέδειξε ότι το ποσοστό επιθυμίας μετανάστευσης στις ηλικίες 18-34 ανέρχεται στο 72,3%. Κατανοούμε ότι τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά υφίσταται ένας άμεσος κίνδυνος. Ο κίνδυνος μιας εσαεί περιπλανώμενης γενιάς από τη ανεργία στην μισό-απασχόληση και τούμπαλιν, χωρίς ελπιδοφόρο μέλλον. Το πώς θα «απαντήσει» αυτή η γενιά/ κοινωνική ομάδα είναι ένα ερώτημα. Το σίγουρο είναι ότι δεν θα παραμείνει για πάντα σιωπηλή, απαθής και αδιάφορη στο παρασκήνιο. Είναι καθήκον του λεγόμενου κράτους δικαίου -με όλες τις παθογένειες που έχει και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει- να πλησιάσει, να προστατέψει, να δώσει κίνητρα και να ωθήσει την επανένταξη στην κοινωνία όλους αυτούς τους ανθρώπους.

Η κυβέρνηση σε συνεργασία με την εκπαιδευτική κοινότητα και το ελληνικό επιχειρηματικό περιβάλλον, έχουν την υποχρέωση να δώσουν άμεσα λύση, η οποία θα απαντάει στο σήμερα θα κοιτάζει όμως στο αύριο. Είναι παράδοξο τα τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα να μην είναι σε άμεση επικοινωνία και σύμπνοια με τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα παραγωγής, να μην έχουν άποψη για τις ανάγκες και τις ειδικότητες που χρειάζεται να αναπτυχθούν προκειμένου να δώσουν ώθηση στην οικονομία. Όσο και αν το θέλουν κάποιοι η Ελλάδα δεν έχει τη δυνατότητα και δεν μπορεί για πάντα να είναι “αποικία” υπηρεσιών. Δεν είναι λογικό άλλωστε, με τις συνθήκες που επικρατούν, τη γεωγραφική θέση και την συσσωρευμένη εμπειρία και εξειδίκευση που μπορεί να παραχθεί, ο τριτογενής τομέας να αυξάνεται εις βάρος των άλλων δύο. Επίσης, παράδοξο είναι να υπάρχουν σχεδόν ένα εκατομμύριο άνεργοι και ο επιχειρηματικός κόσμος να λέει ότι δεν μπορεί να βρει το απαραίτητο εργατικό δυναμικό που χρειάζεται, ή αν το βρει να έχει την απαίτηση να αμείβεται με μισθούς τετρακοσίων ή πεντακοσίων ευρώ. Είναι παράδοξο η ελληνική κυβέρνηση στα λόγια να ωθεί τους νέους ανθρώπους στην επιχειρηματικότητα και την ίδια στιγμή χιλιάδες καταστηματάρχες να στενάζουν κυριολεκτικά κάτω από το βάρος των υποχρεώσεων και τον οφειλών. Το μεγαλύτερο παράδοξο όμως από όλα, είναι ότι το ίδιο το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα γέννησε το πρόβλημα που δεν μπορεί να λύσει και αυτό φανερώνει τις πεπερασμένες δυνατότητες του.

Στο σήμερα, είναι εκ των ουκ άνευ μια ολιστική αλλά ταυτόχρονα πραγματοποιήσιμη δέσμη παρεμβάσεων η οποία θα δώσει τέλος στα θεσμικά κενά και θα δημιουργήσει τις απαραίτητες συνθήκες για να ενσωματωθούν πάλι η ομάδα των N.E.E.T στην παραγωγική βάση, να δραστηριοποιηθούν και να ξεπεράσουν κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές δυσκολίες. Είναι αναφαίρετο δικαίωμα αυτής της γενιάς μια καλύτερη ζωή, να μετασχηματίσουν τις ερασιτεχνικές ασχολίες και τα ενδιαφέροντα τους σε μια δημιουργική απασχόληση, πρωτίστως για τους ίδιους και δευτερευόντως για την ίδια την κοινωνία. Την απάντηση άλλωστε για το τι είναι απαραίτητο να γίνει σήμερα δεν χρειάζεται να την δώσουμε εμείς, την έχει δώσει το ανεξάρτητο ερευνητικό ινστιτούτο της Γερμανίας “Bertelsmann Stiftung” μέσω της έκθεσης «Social Justice in the EU» από την οποία παραθέτουμε: «Για να ξεφύγει η Ελλάδα (σ.σ. από την κρίση) χρειάζεται υψηλά ποσοστά εργασίας αλλά με καλές και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας». Το μόνο που νιώθουμε την ανάγκη να προσθέσουμε είναι ότι η λύση δεν είναι πλέον μόνο θέμα οικονομικής ανάπτυξης ή κοινωνικής συνοχής, μα πάνω από όλα ζήτημα κομβικής συμβολής στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Απόστολος Ζαβιτσάνος
Δημοσιογράφος Skywalker