Πραγματοποιήθηκε στις 18/9/21 το συνέδριο «1821-2021: Το Όραμα της Ρουμελιώτισσας και οι σύγχρονες προοπτικές της» στο κτίριο του δημαρχείου στο Λιδωρίκι, που οργανώθηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Λιδωρικίου. Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε εξ αναβολής λόγω πυρκαγιών, ήταν να γίνει στις 8-9/8/21.

Στο συνέδριο έδωσαν το παρών πολλοί τοπικοί άρχοντες και εξειδικευμένοι συμπολίτες, μεταξύ των οποίων ο κ. Ιωάννης Μπούγας (βουλευτής), ο κ. Γιώργος Δελμούζος (αντιπεριφερειάρχης), ο κ. Γεώργιος Καπετζώνης (δήμαρχος), η κα Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη (εκπρόσωπος Επιτροπής 2021), ο π. Δημήτρης Ζαχαρόπουλος (ιερέας), ο κ. Δημήτρης Καραχάλιος (πρόεδρος Οργανισμού Παιδείας & Πολιτισμού Δωρίδας), η κα Έφη Κάππα (Σύλλογος Αρτοτινών), ο κ. Θάνος Ασημάκης (δημοτικός σύμβουλος), ο κ. Τάσος Φλώρος (περιφερειακός σύμβουλος), η κα Σοφία Κλώσσα (υπεύθυνη Λαογραφικού Μουσείου Λιδωρικίου), ο κ. Λάμπρος Ρόδης (γραφείο Τύπου Περιφέρειας), ο κ. Κώστας Κουτσούμπας (αντιπρόεδρος Κτηνοτροφικού Συλλόγου Δωρίδας), ο κ. Φώτης Κατσούδας (συγγραφέας), ο κ. Δημήτρης Γλυμής (αντιστράτηγος ε.α.), η κα Γιάννα Μίχου (Skywalker), ο κ. Νίκος Ασημακόπουλος (πρόεδρος Κτηνοτροφικού Συλλόγου Δωρίδας), ο κ. Νίκος Πέτρου (πρόεδρος Λιδωρικίου), η κα Νέγκα Γκρέπτσεβα (παραγωγός τοπικών προϊόντων), ο κ. Ηλίας Τσίγκας (ΚΟΙΝΣΕΠ «Nowtopia») κ.ά.

Χαιρετισμούς απηύθυναν ο κ. Σ. Λιβανός (υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων), η κα Γιάννα Δασκαλάκη-Αγγελοπούλου (πρόεδρος Επιτροπής 2021), ο κ. Ι. Μπούγας (βουλευτής), ο κ. Γ. Δελμούζος (αντιπεριφερειάρχης), ο κ. Γ. Καπεζώνης (δήμαρχος), ο κ. Ν. Νούλας (πρόεδρος Πνευματικού Κέντρου Ρουμελιωτών, πρόεδρος Λεοντείων Σχολών) κ.ά.

Το συνέδριο «1821-2021: Το Όραμα της Ρουμελιώτισσας και οι σύγχρονες προοπτικές της» μπόρεσε να πραγματοποιηθεί χάρις στην αιγίδα της Επιτροπής 2021 και την υποστήριξη της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος, του Οργανισμού Πολιτιστικής Ανάπτυξης Στερεάς Ελλάδος, της Εταιρείας Ύδρευσης / Αποχέτευσης Πρωτευούσης, των Ασφαλειών ΜΙΝΕΤΤΑ, της Γαλαξίδι-Θαλάσσιες Καλλιέργειες, του Skywalker-Εργασία στην Ελλάδα, του δήμου Δωρίδας και του Star Κεντρικής Ελλάδος.

Και βέβαια, με τη συμβολή της οργανωτικής επιτροπής με τους: κα Αργυρώ Λαγγουράνη, κα Αικατερίνη Πολύμερου-Καμηλάκη, τον γράφοντα, κα Άννα Σταφιδά και κ. Δημήτρη Καραχάλιο, καθώς και πλήθους συνεργατών, όπως: κα Σοφία Κλόσσα, κα Παρασκευή Κολοκύθα και κα Άνθια Προδρομίδου.

Με πρόεδρο την κα Άννα Σταφιδά (δημοσιογράφο, Ερευνήτρια Επικοινωνίας Πανεπιστημίου Λευκωσίας, συγγραφέα), οι εισηγητές του συνεδρίου ήταν οι:

• κ. Νικόλαος Δεσύπρης (Pixel Plant): Παρουσίαση βίντεο έρευνας και ανάλυσης προοπτικών όπως τις βλέπουν οι Ρουμελιώτισσες (κα Γιαννούλα Λαγγουράνη, κα Αλεξάνδρα Παλιατσούρα, κα Αναστασία Τσακανίκα και κα Νέγκα Γκρέπτσεβα).
• κ. Γεώργιος Κουτσοκλένης (απ. αξιωματικός, πρόεδρος Φωκικών Μελετών, συγγραφέας, λαογράφος) με θέμα «Οι γυναίκες της Φωκίδας και το Κάργιο στον Ιερό Αγώνα του ’21».
• κα Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη (τ. δ/ντρια Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, πρόεδρος Επιτροπής Χειροτεχνίας ΥΠ.ΑΝ., μέλος Επιτροπής «Ελλάδα 2021») με θέμα «Η Ρουμελιώτισσα της υπαίθρου στυλοβάτης της αγροτικής κοινωνίας και οικονομίας».
• κ. Νίκος Πανάγος (Λεύκωμα Πολιτιστικού Συλλόγου Λιδωρικίου «Λιδωρίκι: Φωτογραφικές μνήμες 1860-1960) με θέμα «Η παραδοσιακή φορεσιά στο Λιδωρίκι».
• κ. Απόστολος Λιάπης από τον Κονιάκο με δημοτικά τραγούδια.
• κ. Νίκος Κούκης (πρόεδρος Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού) με θέμα «Η Ελληνίδα του αγώνα και ο αγώνας της αξιοπρέπειας».
• κα Άννα Παναγιωτοπούλου (δρ Xορολογίας, επίτιμος σχολικός σύμβουλος) με θέμα «Η γυναίκα ως σημαντικός φορέας για τη συνέχεια και διάρκεια της ελληνικής λαϊκής παράδοσης – η περίπτωση της Δωρίδας».
• κ. Χρήστος Γάτος (γεν. δ/ντής και συντονιστής CLLD / LEADER της ΑΝΦΩ Α.Ε.) και κα Πηνελόπη Πατρινού (πολιτικός μηχανικός, στέλεχος της ΑΝΦΩ Α.Ε.) με θέμα: «Προοπτικές τοπικής ανάπτυξης μέσω συγχρηματοδοτούμενων από την Ε.Ε. Προγραμμάτων LEADER».
• Δημήτρης Μιχαηλίδης (ο γράφων) (συγγραφέας, «Αγρονέα») με θέμα «Η ανάπτυξη της υπαίθρου: Το Όραμα 2040».

Στο εξαιρετικό συνέδριο ακούστηκαν πάρα πολύ ενδιαφέροντα, μεταξύ των οποίων:

1. Στην έρευνα με ερωτηματολόγια καταγράφηκε ότι το 57,1% των αγροτισσών πιστεύουν ότι οικονομικά η δουλειά του αγρότη πηγαίνει χειρότερα. Το 53,2% προβλέπουν ότι οι συνθήκες τα επόμενα χρόνια θα είναι χειρότερες. Ενώ το 45,5% βλέπει ότι το επάγγελμα του αγρότη θα σβήσει!
2. Οι συνεντεύξεις με την ευκαιρία του συνεδρίου «1821-2021: Το Όραμα της Ρουμελιώτισσας και οι σύγχρονες προοπτικές της» είναι στο https://www.youtube.com/watch?v=EsvUKL5nOoE.
3. Εάν έχεις 20 άνδρες, έχεις 20 άνδρες. Αν τους εκπαιδεύσεις, μπορεί να έχεις έναν λόχο. Αν έχεις 20 γυναίκες, έχεις ένα χωριό. Η ψυχή της αγροτικής κοινωνίας είναι οι γυναίκες.
4. Η στοχοθεσία, για να είναι ρεαλιστική, θα πρέπει να έχει ορίζοντα τουλάχιστον 20ετίας, περιλαμβάνοντας αλλαγή νοοτροπίας στους δασκάλους και καθηγητές, ώστε η επόμενη γενιά πολιτών να είναι προσανατολισμένη στο συμφωνημένο Όραμα 2040.
5. Η Επιτροπή 2021 σχεδιάζει συνέδριο στην Αθήνα στις 19 Οκτωβρίου 2021 στο Ζάππειο με θέμα «Η Ελλάδα του 2040».
6. Η γυναίκα της υπαίθρου είναι «πολυεργαλείο». Οι αγρότισσες, πέρα από τις δικές τους δουλειές, στις οποίες δεν συμμετείχαν οι άνδρες, και ήταν πολλές, συχνά βοηθούσαν ή αναλάμβαναν εξ ολοκλήρου ανδρικές δουλειές: στο όργωμα-θέρο, αλώνι, στον μύλο, στο μαντάνι και στη ντριστέλα, στην οικοδομική, στο σιδεράδικο κ.α. (Παν. Καμηλάκης).
7. Η Ρουμελιώτισσα είναι η «σταθερά» αναφοράς όλης της οικογένειας. Ο «τόπος» είναι συγκεκριμένος και αλλάζει μόνο σε περιπτώσεις γάμου. Είναι ο χώρος του σπιτιού, της κοινότητας, της αγροτικής περιοχής, όπου ευρίσκεται η οικογενειακή περιουσία (χωράφι, στάνη, εργαστήριο) και όπου εξαντλεί τη δραστηριότητά της. Ακόμη για τις μεταβατικές κοινότητες των Σαρακατσάνων υπάρχει σταθερότητα των χειμαδιών και ορεινών βοσκοτόπων.
8. Οι αγρότισσες ζούσαν (ή μήπως εξακολουθούν να ζουν;) σε μια κατάσταση «λανθάνουσας δουλείας» και όλες τους οι δραστηριότητες διέπονταν από την προσπάθεια να εξισορροπήσουν τον διπλό κοινωνικό τους ρόλο της παραγωγής και της αναπαραγωγής κάτω από την αντρική καθοδήγηση / κυριαρχία. Άλλωστε η ΕΛ.ΣΤΑΤ. έχει καταγράψει ότι στα έσοδα της οικογένειας περιλαμβάνεται μόνο το 20% της συνολικής εργασίας της οικογένειας.
9. Η οικιακή οικονομία βασίζεται στην παραγωγή και την οικοτεχνία, οι οποίες εξασφάλιζαν την αυτάρκεια, με συμπληρωματική την εμπορική συναλλαγή στις εμποροπανηγύρεις του ηπειρωτικού χώρου (παζάρια). Η οικιακή υφαντική παρείχε την οικοσκευή αλλά και τη δυνατότητα ανταλλαγής των προϊόντων της με άλλα είδη, κυρίως διατροφής. Η υφαντική ήταν κυρίως έργο των γυναικών, οι οποίες επιπλέον έγνεθαν και έκλωθαν την πρώτη ύλη (μαλλί, βαμβάκι, μετάξι, λινάρι κ.ά.), κεντούσαν, έπλεκαν και γενικά προσπαθούσαν να καλύπτουν τις ανάγκες της οικογένειας.
10. Η ενεργός συμμετοχή των Ρουμελιωτισσών στην παραγωγή και στην εκπλήρωση των βιοτικών αναγκών συντελεί στην αναγνώρισή τους. Μεταβαίνοντας στην πόλη, οι συνθήκες αλλάζουν άρδην εις βάρος των γυναικών, εφόσον η οργάνωση της ζωής μεταβάλλει ριζικά την παραδοσιακή κοινωνικότητά τους. Οι γυναίκες πληρώνουν ακριβά το κόστος της «πολυπόθητης» αστικοποίησης, καθώς αφήνουν πίσω στο χωριό όποιες δυνατότητες αυτοκαθορισμού υπήρχαν.
11. Η τοπικότητα (locality) εξάλλου με τη μορφή των παραδοσιακών τοπικών προϊόντων ή της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς φαίνεται ότι αποτελεί τη μετανεωτερική απάντηση στην παγκοσμιοποίηση. Η έννοια της τοπικότητας επανεισάγει τη θετική αξιολόγηση της παράδοσης, η αυθεντική έκφραση της οποίας ενσωματώνει το φυσικό περιβάλλον, τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, τους ιστορικούς κοινωνικούς δεσμούς και τις συλλογικές συμπεριφορές των παραδοσιακά δομημένων κοινωνιών, τα υλικά στοιχεία και τα άυλα που συνοδεύουν τη δραστηριότητα των ανθρώπων (Αικ. Πολυμέρου-Καμηλάκη).
12. Το γεγονός ότι αργήσαμε να κατανοήσουμε τι αξία θα είχε να πουλήσουμε π.χ. φέτα, σφέλα και γιαούρτι από κόκκινο βλάχικο, καραγκούνικο κ.λπ. πρόβατο, κρέας από κατσικάκι και αρνάκι Ελασσόνας (ΠΟΠ) ή από κατσίκες της Κύμης, μαλλί από χιώτικο πρόβατο και γίδινο τυρί από κατσίκια της ουλοκερατικής φυλής, γραβιέρα Κρήτης ή Αγράφων (ΠΟΠ) είναι η βασική αιτία που επέτρεψε στις αμφίβολης παραγωγικότητας και ασφάλειας «βελτιωμένες» ξένες φυλές να εκτοπίσουν αυτά τα πανάρχαια ζώα από τις εκτροφές τους και τους περισσότερους κτηνοτρόφους από το επάγγελμα (Αικ. Πολύμερου-Καμηλάκη).
13. Τον Μάιο του 1825, όταν έφταναν οι Τούρκοι, τα γυναικόπαιδα του Λευκαδιτίου ανέβηκαν στην «αποκλείστρα» Κάρυο μαζί με λίγους άνδρες του καπετάνιου Σαφάκα και με 14 οπλισμένους Λευκαδιώτες. Οι γυναίκες, κάθε φορά που οι Τούρκοι επιτίθεντο, κατρακυλούσαν κοτρώνια και λιθάρια και τους ανάγκαζαν να υποχωρήσουν. Ένας προδότης τους οδήγησε από ένα μονοπάτι, που τους πήραν χαμπάρι και έναν έναν καθώς ανέβαινε τον κάρφωναν με δικράνια και τον πετούσαν στον φοβερό γκρεμό. Λίγοι γλίτωσαν και έφυγαν τρέχοντας (Γ. Κουτσοκλένης).
14. Για να πετύχεις τον στόχο, (1) πρέπει να τον επιλέξεις / προσδιορίσεις συλλογικά, (2) να έχεις τον κατάλληλο εξοπλισμό στην τοξοβολία (τόξο, χορδή, βέλος, χρηματοδότηση, ικανότητες) και (3) να εκπαιδευτείς επαρκώς.
15. Η αγροτική εκπαίδευση, για να είναι αποτελεσματική, πρέπει να περιλαμβάνει τόσο γνώσεις, όσο και ικανότητες, αλλά κυρίως θέληση και δεοντολογία σε έναν συγκεκριμένο τρόπο ζωής, που να εξυπηρετεί το περιβάλλον, καθόσον ο αγρότης (γεωργός, κτηνοτρόφος, ψαράς και δασοκόμος) είναι ο φροντιστής του περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού, πολιτιστικού, τεχνολογικού). Τα μόνα ενδεδειγμένα σχολεία είναι τα σχολεία μαθητείας και πάντως τα αστικού τύπου σχολεία καταστρέφουν τις τοπικές αγροτικές κοινωνίες και μαζί και την τοπική διατροφική αυτάρκεια.
16. Μια εξαιρετική δουλειά έγινε με το έργο «Ορέα Κρήτη», όπου ομάδες κτηνοτρόφων που είναι περήφανοι για τη δουλειά τους συμφώνησαν να αποτυπώσουν ποιοτικές υπηρεσίες φιλοξενίας και να τις προσφέρουν συλλογικά σε ομάδες επισκεπτών έναντι ανταμοιβής. Θα μπορούσε να είναι μια εναλλακτική για κτηνοτρόφους στη Δωρίδα.
17. Η έξι εβδομάδων Scarborough Fair (Αγγλία, Γιόρκσαϊρ) ήταν το πρότυπο για την υιοθέτηση από την Ε.Ε. της πρωτοβουλίας LEADER πριν από 30 χρόνια και από την περιγραφή της ιδέας και της εφαρμογής φάνηκε ότι θα μπορούσε να αποτελέσει πάρα πολύ ωραίο παράδειγμα για εφαρμογή και στη Δωρίδα της Φωκίδας.
18. Η διεθνώς καλή πρακτική επίλυσης προβλημάτων τοπικής ανάπτυξης που οι κάτοικοι της πόλης Trehornigsjo του δήμου Ornskoldsvik στην αραιοκατοικημένη βορειοανατολική Σουηδία επέλεξαν για να επιλύσουν συλλογικά ήταν πάρα πολύ καλή και ταίριαζε με αντίστοιχες καταστάσεις στη Δωρίδα.
19. Μια ενδεδειγμένη διαδικασία θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη διαμόρφωση μιας Ομάδας Πρωτοβουλίας, η οποία θα οργανώσει 8μελείς επισκέψεις μελέτης σε περιοχές ενδιαφέροντος και ακολούθως θα συντεθεί το Όραμα 2040 της Δωρίδας. Στη σύνθεση θα πρέπει να περιλαμβάνονται και οι απόδημοι – όλοι μαζί.
20. Για την υλοποίηση του Οράματος 2040 μπορεί να διαμορφωθεί μια Ομάδα Τοπικής Δράσης ή να αξιοποιηθούν υπάρχουσες δομές και δυνατότητες χρηματοδότησης.

Στους παριστάμενους μοιράστηκαν:

• Το βιβλίο «Γυναίκες της Φωκίδας στην Επανάσταση του ’21», Μ. Δασκαλοπούλου, Σύλλογος Γυναικών Φωκίδας.
• Η εφημερίδα «Εν Δελφοίς», 10/9/21, σελ. 9 Συνέδριο: «Το Όραμα της Ρουμελιώτισσας» και σελ. 16 «Ανακαλύπτοντας ξανά τα τσελιγκάτα».
• Το ανάτυπο της Ακαδημίας Αθηνών «Αιγοπροβατοτροφία: Παραδοσιακή απασχόληση με μέλλον», Αικ. Πολυμέρου-Καμηλάκη.
• Το βιβλίο «Ιστορικά και κλέφτικα δημοτικά τραγούδια Δωρίδας», Κων. Μάρκου, δήμος Δωρίδας.
• Το έντυπο «Αειφόρος αιγοτροφία και προβατοτροφία», ΕΔΟΚ, Signed by nature.
• Το βιβλίο «Παροιμίες και εκφράσεις της Δωρίδας», Φ. Κατσούδα.
• Το βιβλίο «Σκέψεις για την τοπική ανάπτυξη», Δημ. Μιχαηλίδη (του γράφοντος), εκδόσεις Στέντορας.

Για όσους ήθελαν υπήρχαν καλαίσθητα συσκευασμένο τσάι του βουνού, ρίγανη, χυμός αρώνιας και μαρμελάδα αρώνιας της κας Νέγκα Γκρέπτσεβα (Λιδωρίκι).

Η οργανωτική επιτροπή δήλωσε ότι θα προσπαθήσει να εκδώσει τα πρακτικά του συνεδρίου. Φαίνεται ότι θα μπορούσε να οργανωθεί παρουσίαση της έρευνας και των συμπερασμάτων του συνεδρίου στην Αθήνα, καθώς και ένα 3ήμερο / 5ήμερο στο Λιδωρίκι με προβληματισμό για το μέλλον του τόπου και την ευημερία των κατοίκων του.